Help
phedišo — Sesotho sa Leboa
Go nyamalala mo go feletšego ga diphedi go tšwa ekosestemong ya lefase. Mengwageng ye dimilione, maatla a tlhago a phetogo ya tikologo a tlišitše phedišo ya diphedi tše ntši Lefaseng ka bophara (mo nageng gape le ka mawatleng), eupša e tlišitše gape mathomo a diphedi tše ntši tše diswa bjalo ka ge diphedi di itlwaeditše tikologo ya tšona ye e fetogilego. Phedišo e direga ge diphedi (e ka ba phoofolo goba semela) di ka se kgone go fetogela (goba go fetoga) ka pelapela go itlwaetša tikologo ye e fetogago. Se ke se se diragetšego go dikgolomodumo mengwaga ye e ka bago ye 70 milione ya go feta ge klimate ya lefase e fotoga gomme mehuta ya diphoofolo le dimela ya nako yeo e paletšwe ke go emelana le maemo a komelelo le phišo. Diphoofolo tše ntši tša fosili tše di hwetšwago ka mephomeng ya Lefelo la Bohwa la Lefase la Motheo wa Tlhabollo kgale di fedišitšwe mengwaga ye diketekete goba ešita ye dimilione. Tikologo ya lefase e fetoga ka dinako ka moka, gomme seo se tla baka phedišo ya tlhago ya diphoofolo le dimela tše itšego. Phetogo ya tlhago ya tikologo ya lefase gantši e direga ka go nanya, gomme diphedi tše ntši di ka fetoga le go itlwaetša tikologo ye e fotogilego, ge fela phetogo e direga mo mengwageng ye diketekete goba dimilione. Le ge go le bjalo, mengwaga ye mmalwa ye lekgolo ya go feta, ditiro tša batho e bile maatla a magolo a phedišo ye e oketšegilego. Diphedi tše dingwe di ile tša tsongwa go fihlela di fedišwa, phoofolo ya go tuma ya dado le Cape quagga ke mehlala ya diphoofolo tše di fedišitšwego nakong ya mengwaga ye mmalwa ye lekgolo ya go feta. Mehuta ka moka ya ditšhukudu kua Afrika le Asia e bonagala e tla fedišwa. Sebakwa se maatla se kotsi sa go dirwa ke batho (antropotšeniki) sa phedišo ke tobo ya bodulo, phokotšo ya bodulo (bona “phokotšo ya tikologo”) le tshenyo ya bodulo tše di dirwago ke batho. Ka lebaka ka tobo ya bodulo lefokotswane le le tala la Kaapsche Hoop kua Afrika Borwa le kgauswi le go fedišwa. Ka ditona le ditshadi tše ka tlase ga 30 palo ya dikarolwana tša leabela ke e nnyane kudu moo e lego gore e ka se tšhabele go fedišwa. Tobo ya bodulo gape e na le boikarabelo ka lebaka la gore mehuta ye mebedi ya megolodi ya Afrika Borwa e kgauswi le go fedišwa. Nonyana ya bosetšhaba ya Afrika Borwa, mogolodi wo motala, o nyakile o fedišwa ge mekgatlo ye mmalwa ye e sego ya mmušo, ya tikologo e thuša ka protšeke ye e atlegilego ya tšhireletšo le tswadišo. Diphedi di sa le kotsing, eupša go na le kholofelo ya gore di ka hlakodišwa.
