Help
ratikologo — Sesotho sa Leboa
Motho yo a tswenyegago ka khuetšo ye mpe ya ditiro tša batho go khwaliti ya tikologo ya tlhago le go dumela gore ditiro tše di itšego tša batho di senya tše dingwe goba ga ešita dikarolo ka moka tša tikologo bjalo ka sestemo ya lefase ye e thekgago bophelo. Boratikologo ba bolela pono ya lefase le khoutu ya melao ya boitshwaro ya gore tikologo ya tlhago e swanetše go šireletšwa, go seketšwa goba ga ešita le go babalelwa boemong bjo bobotse. Ga se ka moka boratikologo bao ba akaretšwago ka go lekana mokgatlong wa tikologo wa lefase ka bophara; gabotsebotse, maikutlo a bona a tikologo a bopa phapano go tloga go bao ba dumelago fela go maiteko a go šireletša tikologo, go ya go bao e lego maloko a mafolofolo a tsheketšo ya tlhago le mekgatlo ya tšhireletšo ya tikologo, go ya go batho ba ba fišagelago kudu bao ba kago šomiša mekgwa ya pefedišo le go tsoša dikgaruru go ka šireletša tikologo ya tlhago (bona “ekosentrisime”). Go na le mantšu a go fapanafapana le mareo go hlaloša boratikologo. La mathomo, go na le “shallow greens” bao e lego bao ba sa kgathalego bao ba ka se kgathego tema go dipelaetšo tše mabapi le taba ya tikologo. Ba go kgathala bao kgafetšakgafetša ba kago ba karolo ya boipelaetšo bja setšhaba go thibela tshenyo ya lefelo le bohlokwa la tikologo goba thoto ba bitšwa “greens” goba “greenies”. Borathutamahlale ba bantši ba tlhago go tšwa go dithutamahlale tša go fapanafapana ba ile ba ba le seabe se segolo kudu tšhireletšong ya lefelo go dikologa Sterkfontein se bohlokwa sa paleontolotši le mephoma ya Swartkrans, gape le go pego ya go latela ya Lefelo la Bohwa la Lefase la Motheo wa Tlhabollo bjalo ka lefelo la bohwa. “Di-deep greens” (goba “bunny huggers” le “tree huggers”) ke balwedi ba tikologo bao ka mafolofolo le go se lape ba ka uwauwetšago kgahlanong le ditlhabollo tše di kago ama gampe tikologo ya tlhago, goba kgahlanong le diprotšeke tše di kago senya bodulo bja diphoofolo tše itšego goba dikhunkwane. Ka lehlakoreng le le feteletšego la nngele la sepektramo ke basenyi le batšhošetši ba tikologo bao ba sa dikadikego go ka senya go ka tšwetša pele morero wa bona (bona “ekosentrisime”). Mehlala ye meraro ya maleba ya balwedi ba tikologo ba go latela molao ba deep green, bao ba lobilego maphelo a bona ka lebaka la maipelaetšo tša bona ke: Chico Mendez yo a lekilego go thibela tshenyo ye e sego molaong, ya go se kwagale ya tikologo ya go hloka bohlale ya mehlare ye mentši ya kota dithokgweng tša Amazon kua Brazil; Ken Saro-Wiwa yo a ikgafilego go ipelaetša kgahlanong le go senywa ga Niger Delta ke dikhamphani tše kgolo tša oli ka mekgwa ye kotsi gape ye e hlaswegago ya tikologo ya go ntšha oli; le Dian Fossey yo a lekilego go thibela phedišo ye sehlogo, ya go se be molaong ya dikorela tša thabeng kua Bogareng bja Africa. Boraro bja bona ka moka ba hwile – gabotsebotse, ba bolailwe (le ge lehu la Ken Saro-Wiwa le hlalošwa bjalo ka “polao ya semmušo”) – bjalo ka poelo ya bolwedi bja bona bja tikologo. E bile bagale ba tikologo le bahwelatumelo bao mediro ya bona go mokgatlo wa bjale wa lefase wa tikologo e sa swanelwago go tšeelwa fase.
