toka ya tikologo — Sesotho sa Leboa

Le ke lereo la tikologo leo le lego boima kudu go le hlaloša. Mola taolo ya tikologo e le mabapi le dikgopolo le diteori le mabaka a thutamahlale ao a kago hlalošwa gabonolo, molao wa tikologo o mabapi le molao wo o ngwadilwego, ga go e tee ya tše pedi ye e lego mabapi le toka. Toka ke lereo la go se kgomege, la filosofi le le tsemilego tlhamong ye e lekanago ya go se kgomege, e lego thuto ya maitshwaro. E mabapi le seo e lego se se lokilego, se sebe, se se fošagetšego goba se se nepagetšego, sa gabotse goba sa go loka le sa go se be gabotse goba go se loke. Tše ga se dilo tše borathutamahlale le boramolao ba nago le boitshepo le boiketlo ka tšona. Go thuto ya maitshwaro, toka e akaretša molawana wa toka wa gore melato e swanetše e sware ka tsela ye e swanago, wa gore kabo ye e itšego ya dikholo le merwalo e swanetse e be ye e lokilego, le gore kotlo e swanetše e lekane le molato. Kgopolo ka moka ya toka e bohlokwa kudu mererong ya tikologo. Ditšhaba tša go diila, tša dinagamagaeng dikarolong tše ntši tša lefase ga di na kgetho eupša go ka diriša tikologo ya bona ya tlhago gampe (bona “methopo ya tlhago” le “tirišo ye mpe”) go iphediša. Ee, ba baka phokotšo ye kgolo ya tikologo, eupša ke eng se sengwe se ba swanetšego go se dira? Le ge go le bjalo, gantši ba na le go solwa kudu ka ditiro tša bona, kudukudu ke baeti ba go huma bao ba otlelago mafelong a a sentšwego a ditšhaba ge ba le tseleng ya go ya mafelong a tlhago le mafelong a go robala a go babalela tikologo a go tura kudu (bona “bodulapabalelo bja tikologo”). Naa tsholo ye e lokile ebile e gabotse? Batšhilafatši ba bagolo lefaseng ke dinaga tše di hlabologilego, tša go huma, tša intasteri, eupša ditlamorago tša tšhilafalo ya lefaufau gantši di itemogela kudu ke dinaga tša go diila go feta dinaga tša go huma. E ka ba se se lokile ebile se gabotse? Brazil e solwa kudu ka go senya dikarolo tše kgolo tša dithokgwa tša Amazon ka mašokotšo a go makatša. Tshenyo ya dithokgwa ka lebaka la megabaru ga se wa loka go ya le ka melawana ya boitshwaro, eupša go letela Brazil go sireletsa dithokgwa gore go sefiwe khaponetaoksate (CO2) ya lefaufau yeo dinaga tša go hlabologa bjalo ka USA di e ntšhetšago lefaufaung, ga se go loke goba go amogelwa. Ditaba tše di be di se lenanetherong mathomong a Seboka sa Lefase kua Rio de Janeiro ka 1992, eupša dinaga tše di hlabologago di netefaditše gore e ba ntlha ye kgolo ya ditherišano sebokeng seo. Phapano magareng ga megabaru le ditekanyetšo tša boitshwaro e bile karolo ya kgopolo ya tikologo e sa le go tloga ka nako yeo. Tlhomo ya semolao ya molawana wa gore motšhilafatši o swanetše go lefa, ke fela kgatelopele e le noši ye e dirilwego go se.