sestemo ya dikgokaganyo ya thutafase — Sesotho sa Leboa

Mokgwa wa tšhupetšo ka tsela ya gore lefelo la maleba la lefelwana goba selo bokagodimong bja Lefase se ka hlalošwa ka mo go nepagetšego. Bjale ka ge Lefase e se phaphati, eupša nkgokolo ya ntikodiko, kriti ya Cartes e ka se dirišwe (bona “Ditaetšo tša Cartes”). Ka lebaka leo, borathutafase ba ile ba hlabolla mokgwa wo o swanago wa tshupetšo, eupša woo o kago šoma nkgokolong. Kriti e šoma gabotse go hlaloša lefelo bjalo ka ge boemo bja lefelwana le lengwe le le lengwe kriting le hlalošwa ke dikgokaganyo tše pedi tša go ikgetha. Ke ka lebaka leo borathutafse ba hlabolotšego kriti ye e kago šoma nkgokolong. Kgokaganyo ya thutafase e na le neteweke ya boikgopolelo, goba kriti, ya disete tše pedi tša methalothwi. Sete ye tee e lebile ka thoko ya leboa-borwa go dikologa nkgokolo, gomme ye nngwe ya leba thokong ya ka bohlabela-bodikela-bohlabela. Methaladi ya leboa-borwa e bitšwa methaladi ya lesetafase (goba dimeridiane), gomme methaladi ya bohlabela-bodikela ke methaladi ya mogaranafase (goba methalo ye e bapetšego). Meridiane wo mogolo, goba mothaladi wa Meridiane wa Greenwich (ka gobane o kgabaganya Greenwich kua England) ke 0° wa meridiane wo o arolago Lefase go ba hemisfere ya bohlabela le bodikela. Wo mogolo wa go bapelana goba mothaladi wa mogaranafase wa 0° ke ekhweita yeo e arolago Lefase go ba hemisfere ya leboa le borwa. Phoulo ya leboa le phoulo ya borwa ke megaranafse ya 90°N le 90°S ka go latelana gomme ga se methaladi, eupša mafelwana. Ge tikologo ye e feletšego (bona “lefelo”) ya lefelo (lefelwana) e hlalošwa, kgokaganyo ya lefelo la mogaranafase e fiwa pele gomme sa bobedi ke kgokaganyo ya lefelo la mogaranafase, go fa mohlala 25°S32°E, goba 18°N72°W (bona “lefelo le le feletšego” ka tlase ga “lefelo”). Se se a tsebega – eupša ga se se mmušo – bjalo ka molao wa Lat-Lo. Selo setee se se sa akaretšwego go molao wo ke mebepe ye megolo ya mafelo ya Etšentshi ya Mebepe ya Britain moo lesetafase le fiwago pele gomme mogaranafse o fiwago la bobedi. Mebepeng ye methaladi ya lesetafase e bitšwa “ya bohlabela” gomme methaladi ya mogaranafse e bitšwa “ya leboa”.

English     Afrikaans     isiZulu    

Back to main concept page

← Previous concept    Next concept →